Talið er að allt að 30.000 starfsmenn séu útsettir fyrir 1,4-díoxani í ESB. Algengir vinnustaðir þar sem 1,4-díoxan er notað eru í gúmmí- og efnaiðnaði. Það getur einnig komið fyrir sem aukaafurð í snyrtivöruiðnaðinum. Starfsmenn verða aðallega fyrir áhrifum vegna loftmengun og snertingar við húð, þó að útsetning um munn sé einnig möguleg. 1,4-díoxan er flokkað sem krabbameinsvaldandi efni í flokki 1B samkvæmt CLP löggjöfinni (Carc. 1B) og grunur leikur á að það geti stuðlað að krabbameini í nefi sem og æxlum í lifur og nýrum. Að auki veldur 1,4-díoxan alvarlegri ertingu í augum og getur valdið ertingu í öndunarfærum; endurtekin snerting við húð getur valdið þurrki eða sprungum.

Þar sem hætta á sér stað

Váhrif í starfi eiga sér stað við framleiðslu, vinnslu og notkun 1,4-díoxans, hvort sem það er innöndun eða snerting við húð. 1,4-díoxan er oft notað sem leysiefni, í rannsóknarstofum (t.d. hreyfanlegt efni í litskiljun) og á iðnaðarstöðum í fjölliðunarferlum. Einnig er mikilvægt að hafa í huga þrif og viðhald varðandi váhrif.

Meira um efnið

1,4-díoxan er tær, litlaus vökvi sem auðvelt er að blanda við önnur leysiefni. Vegna óvirkni þess er það aðallega notað sem leysiefni sjálft. Það er mjög eldfimt og getur myndað sprengifim peroxíð. 1,4-díoxan er manngert efni sem kemur ekki fyrir náttúrulega í umhverfinu. Það er þekkt aukaafurð iðnaðaretoxunarferla og getur því verið mengunarefni í snyrtivörum og persónulegum umhirðuvörum, þar sem styrkur þess er stranglega stjórnaður. 1,4-díoxan hefur einnig fundist sem leifar í hlutum úr plasti og gúmmíi (t.d. hönskum, stígvélum, fatnaði, gúmmíhandföngum, gírstöng, stýri).

1,4-díoxan er stöðugt í vatni og brotnar ekki niður. Efnasambönd í loftinu geta brotið 1,4-díoxan hratt niður í mismunandi efnasambönd. Mengun á sér stað í umhverfinu (grunnvatni) vegna förgunar efnaleysa sem innihalda 1,4-díoxan og vegna förgunar 1,4-díoxans sjálfs.

Hættur sem geta komið upp

1,4-díoxan frásogast hratt og næstum að fullu eftir innöndun og útsetningu um munn. Upptaka í gegnum húð skiptir einnig máli. Eftir innöndun 1,4-díoxans geta komið fram verkir í efri hluta kviðarhols og uppköst, sem og erting í augum og öndunarvegi. Önnur einkenni 1,4-díoxans eitrunar eru meðal annars lifrar- og nýrnaskemmdir, krampar og dá. Í þessu samhengi skal taka tillit til samtímis húðupptöku efnisins. Þar að auki getur endurtekin húðútsetning fyrir 1,4-díoxani leitt til húðskaða. Að auki hafa dýrarannsóknir sýnt fram á áhrif á lifur og nýru sem og miðtaugakerfið, svo sem óstöðug göngulag, deyfingu, lömun og dá. Taka skal fram að helstu marklíffærin eru öndunarfæri, lifur og nýru eftir langtímaútsetningu.

Það sem þú getur gert

Íhuga ætti að skipta út efnum í notkun þar sem það er mögulegt. Ef aðrir valkostir eru ekki tiltækir eða 1,4-díoxan gæti myndast sem aukaafurð skal framkvæma viðeigandi útsetningarmælingar reglulega svo vitað sé hvenær og hvar grípa skal til aðgerða. Til að forðast skaðleg áhrif á heilsu er því afar mikilvægt að draga úr útsetningu undir heilsufarsleg viðmiðunarmörk. Í iðnaðarferlum eru dæmi um tæknilegar stjórnunarráðstafanir lokuð kerfi, almenn útblástur og staðbundin loftræsting. Jafnvel þegar unnið er með lokuð kerfi getur útsetning átt sér stað, t.d. við sýnatöku. Mælingar og stjórnunarráðstafanir skipta þar máli. Aðrar ráðlagðar vinnuaðferðir eru meðal annars að veita starfsmönnum upplýsingar og þjálfun um hættur og almennar vinnustaðla fyrir svæði meðhöndlunar á efnum. Starfsmenn í viðhaldi og þrifum ættu einnig að fá þjálfun. Kannaðu hvort starfsmenn tilkynni um snemma einkenni. Mælt er með að ráðfæra sig við vinnulækni. Hafðu í huga að fyrir 1,4-díoxan er hægt að styðja útsetningarmat með lífvöktun, ef við á samkvæmt landslögum. Starfsmenn þurfa að vera meðvitaðir um áhrif útsetningar. Persónuhlífar ættu aðeins að nota sem síðasta úrræði, eftir að mögulegar verkfræðilegar lausnir hafa verið kynntar.

Heimildir: BAuA, CLP , þýska MAK-nefndin, RAC