2018 verilerine göre, AB’de çalışan 1.7 milyon doktor ve 3.1 milyon hemşireden binlercesi her gün ameliyathanelerde çalışmaktadır. Buna AB genelinde ameliyathanelerde çalışan 400.000 cerrah da dâhildir. Ameliyathanelerde (OR) elektrocerrahi ekipmanları, lazerler ve diğer enerji ekipmanları kullanıldığında ortaya çıkan cerrahi duman, dokulara bağlı olarak benzen ve formaldehit gibi kategori 1A kanserojenleri de içeren çeşitli ve farklı miktarlarda zararlı maddeler içerebilir. Cerrahi dumana maruz kalınması halinde ameliyathanede geçirilen bir gün, günde 27 sigara içmek kadar tehlikeli olabilir ve Avrupa genelinde ameliyathane personelinin sağlığı için önemli bir tehdit oluşturmaktadır.
Doktorlar, hemşireler ve ameliyathane teknisyenleri ameliyathanelerde önemli miktarda zaman geçirmekte ve bu nedenle Cerrahi Dumanın risklerine yüksek oranda maruz kalmakta, iyi bilinen kanserojen maddeler de dahil olmak üzere 150’ye kadar zararlı toksin içeren havayı solumaktadır.
Risklerin oluştuğu yerler
Diyatermi dumanı olarak da bilinen cerrahi duman, ameliyat sırasında ortaya çıkar ve doku kesmek ve diseksiyon yapmak için kullanılan lazerler, elektrocerrahi üniteleri, ultrasonik üniteler, koter üniteleri ve yüksek hızlı matkaplar ve çapaklar gibi cerrahi cihazların kullanılmasıyla üretilir. Cerrahi Duman, Benzen ve formaldehit de dahil olmak üzere çeşitli toksik maddeler içerir.
Hemşireler, cerrahlar, anestezistler, teknisyenler, Veteriner Hekimler ve ameliyathanelerde çalışan herkes, aşırı maruziyet nedeniyle cerrahi dumanın yol açtığı sağlık komplikasyonları açısından en fazla risk altında olan kişilerdir. Cerrahi dumanın tehlikeye attığı tek kişilerin sağlık çalışanları olmadığını da unutmamak gerekir.
Tehlike hakkında daha fazla bilgi
Cerrahi Duman yaklaşık %95 su ve %5 organik buhar ve partikül madde formundaki hücresel kalıntılardan oluşur. Partikül madde kimyasallar, kan ve doku partikülleri, virüsler ve bakterilerden oluşur. Bu çeşitli toksik ve zararlı maddeler, bunlara maruz kalan insanlar için tehlikelidir.
Cerrahi dumanın bileşenleri arasında asetonitril, akrolein, benzen, Toluen, formaldehit ve polisiklik aromatik hidrokarbonlar bulunmaktadır . Çalışmalar, Cerrahi Duman’da tahriş edici, mutajenik, kanserojenik ve nörotoksik kimyasal ve biyolojik bileşikler bulunduğunu göstermiştir.
Oluşabilecek tehlikeler
Cerrahi duman, içerdiği partiküller nedeniyle doğrudan ve dolaylı zararlara neden olabilir. Doğrudan etkiler söz konusu olduğunda, hastane ameliyathane personelinde gözlerde ve ciltte tahrişe (dermatit olarak bilinir), akut baş ağrılarına veya alerjik rinite yol açabilir. Ayrıca mesleki astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi kronik akciğer rahatsızlıkları riskini de artırabilir. Araştırmalar, ameliyathane hemşirelerinin diğer hemşirelere göre daha yüksek şiddetli kalıcı astım riski altında olduğunu göstermiştir.
Dolaylı etkiler söz konusu olduğunda, kadın cerrahlarda gebelik komplikasyonları ve kısırlık için bir tehlike olarak bildirilmiştir. Cerrahi dumanın canlı virüsler veya bakteriler gibi enfeksiyonları bulaştırabileceğine dair endişeler de vardır.
Yapabilecekleriniz
Cerrahi dumanla mücadele etmek için bazıları diğerlerinden daha etkili olan bir dizi teknoloji mevcuttur. Bunlar arasında yüksek havalandırma sistemleri, yerel duman emme cihazları ve filtrasyonlu cerrahi maskeler yer almaktadır. Kapsamlı bir yaklaşım, farklı teknolojilerin aynı anda kullanılmasını gerektirir. Yerel tahliye cihazları, dumanı doğrudan kaynağında yakalayarak ve küçük partikülleri filtreleyerek cerrahi dumanın zararlı etkilerine minimum düzeyde maruz kalınmasını veya hiç maruz kalınmamasını sağlar. Ameliyathanelerde çalışanların sağlığını korumak için çeşitli mekanizmalar kullanılabilse bile, hiçbiri cerrahi dumanı doğrudan kaynağında yakalamak ve küçük partikülleri filtrelemek kadar etkili değildir. Yerel tahliye cihazları sağlık çalışanları ve hastalar için en yüksek korumayı sağlar. Bu nedenle, maruz kalma riskini en aza indirmek için cerrahi dumanın kaynağından en fazla 2 cm mesafede uzaklaştırılması önerilir.
Bununla birlikte, dokular Cerrahi Duman üretimlerine göre üç farklı sınıfa ayrılabilir. Karaciğer gibi yüksek PM’li dokular, renal korteks, renal pelvis ve iskelet kasını içeren orta PM’li dokular ve deri, gri madde, beyaz madde, bronş ve deri altı yağ gibi düşük PM’li dokular.
Kaynak yakalama genel olarak oldukça etkili olsa da, karaciğer gibi yüksek PM “li dokular için yeterli olmayabilir. Duman tahliye sistemleriyle bile, partikül madde konsantrasyonları yüksek PM” li dokular üzerinde çalışırken yine de sağlıksız seviyelere ulaşabilir. Bu durum, ameliyathane personeline yeterli koruma sağlamak için duman tahliye sistemleriyle birlikte ULPA filtreleri, organizasyonel önlemler (örn. personel sayısının ve ameliyathanede bulunma sürelerinin azaltılması) ve solunum maskeleri (FFP3) gibi ek koruyucu önlemlerin gerekli olduğunu göstermektedir.
Yüz maskeleri ve havalandırma sistemleri ameliyathanelerde yaygın olarak kullanılmaktadır, ancak cerrahi dumana karşı etkisiz oldukları kanıtlanmıştır. Örneğin, cerrahi dumandaki partiküllerin %77’si standart cerrahi maskeler tarafından yeterince filtrelenememektedir ve yüksek filtrasyonlu maskeler yalnızca 0,1 mikrona kadar etkilidir, bu da potansiyel sağlık etkileri olan tüm virüsleri filtrelememektedir. Ancak bir ULPA (Ultra Düşük Partiküllü Hava) filtresi, mikron altı partikülleri havadan uzaklaştırmada etkilidir.
Referanslar: Cerrahi Duman Koalisyonu
