N-nitrosaminen worden meestal niet opzettelijk geproduceerd, maar worden onder bepaalde reactieomstandigheden gevormd uit secundaire amines en nitroserende stoffen.
Typische werkplekken waar N-nitrosaminen kunnen voorkomen zijn in de rubber-, leer-, metaalverwerkende en chemische industrie.
Alleen al in de EU zijn meer dan 350.000 werknemers werkzaam in de rubberindustrie; daarnaast worden naar schatting ongeveer 260.000 werknemers blootgesteld aan metaalbewerkingsvloeistoffen.
Veel N-nitrosaminen zijn volgens CLP ingedeeld in kankerverwekkende categorie 1A, 1B of 2. Ze worden ervan verdacht kankerverwekkend te zijn.
Ze worden ervan verdacht kankerverwekkend te zijn bij mensen door genetisch materiaal te beschadigen en maagkanker te veroorzaken.
Huidcontact kan leiden tot allergische contactdermatitis.

Waar komen risico’s voor?

Blootstelling aan N-nitrosaminen kan voorkomen in de rubberindustrie bij taken als wegen, mengen, verwerken van halffabricaten, vulkaniseren en nabehandelen. De respectieve producten zijn ook potentiële bronnen van blootstelling aan N-nitrosaminen. Blootstelling doet zich ook voor in de metaalverwerkende industrie tijdens het onderhoud en de service van machines, het manueel hanteren van gereedschapsmachines in de nabijheid van een operator en de kans op spuiten, spatten of verdampen van de stoffen en mengsels tijdens het gebruik. De productie en het gebruik van amines in de chemische industrie, evenals het decanteren en vullen van amines en het gebruik ervan in verdere chemische processen, bijv. coatings door het coagulatieproces en de productie van polyacrylonitrilvezels, zijn werkplekken waar N-nitrosaminen kunnen voorkomen. Andere werkplekken waar blootstelling kan optreden zijn de leerindustrie, de elektronica-industrie en gieterijen.

Meer over de stof

N-nitrosaminen worden noch opzettelijk geproduceerd, noch gewoonlijk gebruikt. N-nitrosaminen worden meestal gevormd uit secundaire amines die in contact komen met andere stikstofverbindingen en nitroserende stoffen. Nitroserende stoffen zijn salpeterzuur en de zouten daarvan, nitrieten, stikstofoxiden uit motoruitlaatgassen of organische nitro- en nitrosoverbindingen. Secundaire amines kunnen aanwezig zijn in chemische additieven of als ingrediënten van kant-en-klare producten. Bekende secundaire amines die N-nitrosaminen kunnen genereren zijn onder andere diethylamine, diethanolamine, diethylpropylamine, morfoline of pyrrolidine.
Secundaire amines kunnen ook in relevante hoeveelheden worden gevormd uit andere stikstofhoudende verbindingen, bijvoorbeeld door hydrolyse, thermische of biogene afbraak. Typische secundaire amines zijn ook te vinden onder corrosieremmers, vulkanisatieversnellers, gewasbeschermingsmiddelen, specifieke reinigingsmiddelen, oplosmiddelen en met water mengbaar of met water vermengde koelsmeermiddelen zoals metaalbewerkingsvloeistoffen.

Hoe symptomen je kunnen beïnvloeden

Sommige nitrosamimes hebben irriterende eigenschappen. Aandoeningen van de luchtwegen en contactdermatitis zijn gemeld in de context van blootstelling aan nitrosaminen op de werkplek, bijvoorbeeld in de rubberindustrie. Blootstelling aan N-nitrosaminen is in verband gebracht met een grote verscheidenheid aan kankersoorten, bijv. ontwikkeling van blaas-, maag-, slokdarm-, prostaat-, pancreas- en leverleukemie en multipel myeloom.

De latentieperiode tussen blootstelling en de ontwikkeling van kanker wordt geschat op 15 jaar.

Wat u kunt doen

• De eerste maatregelen moeten risicovermindering en -preventie zijn. Vervang secundaire aminen door geschikte vervangers, indien van toepassing, of verminder de concentratie secundaire aminen zoveel mogelijk.
• Om het risico op de vorming van N-nitrosamine te verminderen, moet je nitroserende stoffen of precursoren zoals nitriet uit de buurt houden en de concentratie secundaire amines laag houden.
• Controleer of bewaak de maximale concentratie secundaire aminen, nitroserende stoffen of de pH-waarde in producten.
• Voldoe aan nationale gebruiksbeperkingen, indien aanwezig.
• Als vervanging niet mogelijk is, voer dan regelmatig blootstellingsmetingen uit om te controleren of uw beschermingsmaatregelen effectief zijn of dat er verdere acties moeten worden ondernomen.
• Werknemers moeten zich bewust zijn van de effecten van blootstelling en moeten worden aangemoedigd om symptomen van huidsensibilisatie te melden.
• Technische oplossingen zoals gesloten systemen of uitlaat van procesgerelateerde N-nitrosamines zijn alternatieven als vervanging niet mogelijk is.
• Maak werknemers voortdurend bewust van de effecten van blootstelling. Train werknemers bovendien over gevaren, veilige werkpraktijken en effectieve hygiënemaatregelen.
• Zorg ervoor dat werknemers adequate persoonlijke beschermingsmiddelen hebben, zoals beschermende kleding. Aangezien nitrosaminen gemakkelijk door gewone handschoenmaterialen dringen, kan huidcontact niet worden uitgesloten, zelfs wanneer handschoenen worden gedragen. Kies handschoenen van geschikt materiaal, bijv. nitrilrubber. De bescherming hangt ook af van de mate waarin het materiaal ook geschikt is voor de bijbehorende gevaarlijke stoffen. Vervang verontreinigde handschoenen onmiddellijk. Persoonlijke beschermingsmiddelen mogen alleen als laatste redmiddel worden gebruikt, nadat de mogelijke technische oplossingen zijn geïntroduceerd.

Referenties: AGS, FIOH, DGUV, HSE, BAuA, Statista