In de Europese Unie worden ongeveer 80.000 werknemers mogelijk blootgesteld aan kobalt en kobaltverbindingen. De belangrijkste werkgerelateerde blootstellingsroute aan kobalt is de inademing van kobaltdeeltjes. Blootstelling aan kobalt wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op long- en hartaandoeningen. Kobaltmetaal en verschillende verbindingen zijn volgens CLP ingedeeld in kankerverwekkende categorie 1B, wat betekent dat ze waarschijnlijk kanker veroorzaken bij mensen. Bovendien kunnen allergische huidreacties of allergisch astma optreden na blootstelling aan kobaltmetaal of kobaltverbindingen. Van kobalt en veel kobaltverbindingen wordt ook beschreven dat ze de vruchtbaarheid van het ongeboren kind schaden.

Waar komen risico’s voor?

Kobalt is aanwezig in verschillende toepassingen en producten, bijvoorbeeld als magneten en katalysatoren. Aanvankelijk werden kobaltverbindingen industrieel geproduceerd als hittebestendige pigmenten en kleurstoffen vanwege hun sterke blauwe kleuren. Tegenwoordig wordt kobalt vooral gebruikt als superlegering vanwege de temperatuurstabiliteit en als kathodemateriaalcomponent voor oplaadbare batterijen. Bij de productie en het gebruik van hardmetalen en diamanten snijgereedschappen wordt kobalt gebruikt als bindmateriaal. Blootstelling kan plaatsvinden in de vorm van stof en deeltjes tijdens het lassen, plateren of bij oppervlaktebehandeling zoals passiveren. Het recyclen van batterijen, de productie van hardmetalen en kobalthoudende gereedschappen en het hanteren van kobaltverbindingen bevattende poeders zijn andere manieren van blootstelling. Het gebruik van kobalt en kobaltverbindingen is wijdverspreid. Relevante werksectoren zijn de batterijindustrie, metaalindustrie, chemische industrie, raffinage-industrie, pigmentproductie, textielleder, hout- en papierindustrie. Toepassingen zijn onder andere te vinden in de automobiel-, luchtvaart- en defensiesector.

Meer over de stof

Kobalt is een natuurlijk voorkomend reukloos, staalgrijs, glanzend en hard zwaar metaal. Er zijn verschillende kobaltzouten met verschillende oplosbaarheid die industrieel relevant zijn, bijvoorbeeld kobaltsulfaat, kobaltdinitraat, kobaltcarbonaat of kobaltdiacetaat. Daarnaast verhoogt kobalt de slijtvastheid, hardheid en mechanische sterkte, bijvoorbeeld in snijgereedschappen. Het wordt samen met wolfraamcarbide gebruikt als bindmiddel bij de productie van harde metalen. Kobalthoudende katalysatoren zijn nodig voor de productie van schone brandstoffen met een laag zwavelgehalte. Bij corrosiebescherming wordt kobalt gebruikt voor materialen in warme of hete omgevingen, bijv. motorruimtes, remmen en elektrische onderdelen in behuizingen.

Gevaren die kunnen optreden

De grootste kans op beroepsmatige blootstelling aan kobalt en kobaltverbindingen bestaat door inademing van deeltjes in de lucht. Er bestaat ook een risico op blootstelling van de huid of orale blootstelling aan kobalt door contact van hand tot mond. Blootstelling aan hoge concentraties kobaltdeeltjes in de lucht bij de productie van harde metalen of het slijpen van diamanten kan leiden tot acute ademhalingsproblemen en zelfs tot pneumonitis (kobaltlongziekte of hardmetaallongziekte). Kobalt kan via de longen of het maagdarmkanaal in de bloedbaan worden opgenomen. De langetermijneffecten van langdurige, voortdurende blootstelling aan kobalt zijn huid- en longsensibilisatie, verminderde longfunctie, beroepsastma, longfibrose, hartfalen en longkanker.

Wat u kunt doen

De meest effectieve manier om blootstelling te voorkomen is substitutie door veiligere, kobaltvrije alternatieven. Als vervanging van kobalt en kobaltverbindingen niet mogelijk is en het gebruik van kobalt niet kan worden vermeden, moeten maatregelen worden genomen om de blootstelling te verminderen. De meest effectieve manier om blootstelling aan kobalt te vermijden is het ontwikkelen en gebruiken van gesloten systemen. Als dit niet mogelijk is, moeten technische maatregelen zoals effectieve plaatselijke afzuiging en goede ventilatie van de werkplek worden geïmplementeerd om ervoor te zorgen dat de blootstelling zo veel als technisch mogelijk is, wordt beperkt. Voer regelmatig blootstellingsmetingen uit om te controleren of uw beschermende maatregelen effectief zijn of dat er verdere acties moeten worden ondernomen. Biologische monitoring kan blootstellingsmetingen ondersteunen, indien van toepassing in de nationale wetgeving.

Werknemers moeten zich bewust zijn van de effecten van blootstelling en moeten worden aangemoedigd om vroegtijdige symptomen van ademhalingsproblemen of huidallergieën te melden. Het inschakelen van een bedrijfsarts wordt aanbevolen. Werknemers moeten worden opgeleid in de controlemaatregelen die nodig zijn voor het veilig werken met kobalt om blootstelling te voorkomen) Daarnaast moeten alle werknemers worden geïnstrueerd om hun handen goed te wassen voordat ze een pauze nemen of een andere ruimte betreden, en om zichzelf te wassen en zich om te kleden aan het einde van elke dienst. Zorg ervoor dat werknemers voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen hebben, zoals beschermende kleding en handschoenen, indien nodig. Persoonlijke beschermingsmiddelen mogen alleen als laatste redmiddel worden gebruikt, nadat de mogelijke technische maatregelen zijn overwogen.

Referenties: CLP, ECHA (RAC), Cobalt Instituut