Naar schatting worden ongeveer 5 miljoen werknemers in de Europese Unie blootgesteld aan kristallijn silica stof. Mineraal stof vormt het grootste risico op longaandoeningen in de mijnbouw, de bouw en sommige andere industrieën.

Respirable Crystalline Silica (RCS) is door het IARC geclassificeerd als kankerverwekkende stof van Groep 1, wat betekent dat het beschouwd wordt als een zekere oorzaak van kanker bij de mens. RCS kan ernstige ademhalingsaandoeningen en zelfs longkanker veroorzaken bij langdurige blootstelling en het risico ontstaat door inademing van stof.

Waar komen risico’s voor?

Blootstelling aan silicastof komt vooral voor in de bovengrondse en ondergrondse mijnbouw en in de bouw (civiele en ondergrondse techniek). In de ondergrondse bouw zijn vooral grondwerken, rotsconstructies en tunnels vermeldenswaard. Daarnaast zijn er branches waarin kristallijn silica als grondstof wordt gebruikt, zoals de cementindustrie, de chemische, keramische en glasindustrie (glassmeltzand), de gieterij-industrie (gieterijzand) en de rubber-, kunststof- en verfindustrie (vulmiddel). Grootschalige stofemissies die respirabel kristallijn silica kunnen bevatten, zijn ook mogelijk in de land- en tuinbouw. In de meeste gevallen zijn de werknemers tewerkgesteld in micro-ondernemingen met maximaal negen werknemers.

Silicastof ontstaat voornamelijk bij de winning en verwerking van grondstoffen die silicahoudende mineralen bevatten. Daarnaast ontstaat silicastof bij (voornamelijk gemechaniseerde, snelle) verwerkingsactiviteiten zoals snijden, zagen, boren, slijpen en breken van rots, beton, asfalt, mortel, bakstenen en keramische producten. Andere activiteiten omvatten het hanteren, mengen of scheppen van droge materialen die kristallijn silica bevatten, ook processen zoals persluchtstralen met zand of glas kunnen leiden tot het vrijkomen van silicastof.

Stof dat al is neergeslagen kan ook weer in de lucht komen wanneer het wordt opgewaaid door voertuigen of wind, waardoor ook mensen die op de bouwplaats staan kunnen worden blootgesteld.

Meer over de stof

Kristallijn silica of siliciumdioxide is het tweede meest voorkomende mineraal in de aardkorst. Het komt in wisselende hoeveelheden voor in de meeste gesteenten en vormt het merendeel van de zandafzettingen op aarde. Het komt ook in kleinere hoeveelheden voor in klei. Producten waarin siliciumdioxide gebonden is, zijn niet gevaarlijk. Tijdens de winning en verwerking, d.w.z. stralen, snijden, verspanen, boren, slijpen enz. van producten die silica bevatten, kunnen echter kleine deeltjes ontstaan die in de longen terechtkomen en een gevaar vormen (“respirabel kristallijn silica”).

Gevaren die kunnen optreden

Het belangrijkste gezondheidseffect als gevolg van het inademen van kristallijn silica is de ontwikkeling van silicose. Silicose is een permanente verlittekening van de longen door ingeademd silicastof. Bij fysieke inspanning treden ademhalingsmoeilijkheden op die zich soms ontwikkelen tot kortademigheid in rust. Sommige mensen hebben ook last van hoest met of zonder slijmvorming. Vroege symptomen voor silicose kunnen ook een neiging tot het ontwikkelen van luchtweginfecties zijn. Het is onduidelijk hoe respirabel kristallijn silica longkanker precies veroorzaakt - de meest waarschijnlijke oorzaak is de ophoping van stof in de longen. De giftigheid ervan maakt het moeilijk voor de natuurlijke afweermechanismen van het lichaam om het stof te verwijderen, zodat het in het longweefsel blijft en constante ontsteking veroorzaakt.

Wat u kunt doen

De beste oplossing is om de vorming van stofdeeltjes te voorkomen door Substitutie, bijvoorbeeld door stofarme producten te gebruiken (bv. silogoederen in plaats van zakgoed). Als vervanging niet mogelijk is, moet blootstelling aan silicastof voorkomen of op zijn minst verminderd worden. U kunt stof voorkomen of verminderen door stofarme werkmethoden te gebruiken en machines die werken met afzuiging of natte verwerking. Maak werkplekken en werkruimten regelmatig schoon, vermijd stofafzetting en vooral vermijd dat stof tijdens het schoonmaken weer wordt opgewerveld (d.w.z. niet droog vegen of afblazen, maar gebruik stofafzuigers of stofzuigers). Controleer voortdurend of er stofvorming optreedt en of de risicobeheersmaatregelen moeten worden aangepast.

In het geval van stofintensieve activiteiten moeten de werkgebieden worden opgedeeld in afzonderlijke zones waarin de werkzaamheden na elkaar kunnen worden uitgevoerd om te voorkomen dat derden in contact komen met stof.

Persoonlijke beschermingsmiddelen (ademhalingsbescherming) mogen alleen als laatste redmiddel worden gebruikt wanneer technische maatregelen niet voldoende zijn om de drager te beschermen tegen het inademen van schadelijke stofdeeltjes, dampen of gassen. Voor sommige werkplekken of taken kan een ademhalingstoestel echter de enige praktische oplossing zijn.