Naar schatting 1,3 miljoen werknemers in de EU worden blootgesteld aan polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs). PAKs is door het IARC geclassificeerd als kankerverwekkende stof van groep 1, wat betekent dat ze met zekerheid kanker veroorzaken.

Veel PAKs zijn geclassificeerd als categorie 1A of 1B carcinogeen volgens de CLP regelgeving, wat betekent dat de stoffen een duidelijke oorzaak zijn van kanker of kanker kunnen veroorzaken bij mensen. PAKs kan worden ingeslikt, ingeademd of in sommige gevallen door de huid worden opgenomen. Langdurige blootstelling kan long- en huidkanker veroorzaken.

Waar komen risico’s voor?

Werknemers in industrieën of bedrijfstakken die steenkool of steenkoolproducten gebruiken of produceren lopen het grootste risico op blootstelling aan PAKs. Deze werknemers zijn onder andere asfaltwerkers, steenkoolgaswerkers, vissers (koolteer op netten), grafietelektrodenwerkers, monteurs (auto- en dieselmotoren), wegwerkers (bestratingswerkers) en werknemers die banden en rubber produceren. Ook brandbestrijding, afvalverbranding, rokerijen, koken, crematoria, schoorsteenvegen, houtconservering en bodemsanering worden in verband gebracht met het onopzettelijk genereren van PAKs.

Meer over de stof

PAKs zijn een klasse van talloze chemische stoffen die van nature voorkomen in steenkool, ruwe olie en benzine. Ze worden ook gevormd door processen op hoge temperatuur die het gevolg zijn van onvolledige verbranding of pyrolyse van organische materialen zoals steenkool, olie, gas, hout, afval en tabak. PAKs, afkomstig van deze bronnen, kan zich binden aan kleine deeltjes in de lucht of deze vormen. Bij koken op hoge temperatuur ontstaat PAKs in vlees en ander voedsel. Sigarettenrook bevat veel PAKs.

Gevaren die kunnen optreden

PAKs hebben een lage acute toxiciteit. Acute effecten die worden toegeschreven aan blootstelling aan PAKs worden waarschijnlijk veroorzaakt door andere agentia. Langdurige beroepsmatige blootstelling aan PAKs kan meerdere systemen van het lichaam aantasten. Het kan invloed hebben op het ademhalingssysteem (verminderde longfunctie, pijn op de borst, irritatie van de luchtwegen en longkanker), het maagdarmstelsel (inclusief maagdarmkanker), de huid (brandwonden en wratten op aan de zon blootgestelde plaatsen die zich tot kanker kunnen ontwikkelen) en de ogen (oogirritatie). Het kan ook een oorzaak zijn van andere soorten kanker zoals leukemie, lever- en blaaskanker.

De latentietijd tussen blootstelling en PAKs gerelateerde kanker varieert van 5 tot 20 jaar, afhankelijk van de verschillende soorten kanker.

Wat u kunt doen

De beste oplossing is om de blootstelling te beheersen door eliminatie of substitutie. Aangezien PAKs echter afkomstig is van verbrandingsprocessen, is het niet gemakkelijk om deze stof te elimineren of te vervangen. De rook moet zo dicht mogelijk bij de bron worden beperkt door het werk anders te ontwerpen en de gebruikte technieken en materialen te heroverwegen, bijvoorbeeld een afgezogen lastoorts. Als dat niet werkt, moet de emissie worden beheerst in de directe omgeving van de bron, bijvoorbeeld door gebruik te maken van plaatselijke afzuigventilatiesystemen. Voer periodiek representatieve blootstellingsmetingen uit zodat bekend is wanneer en waar verdere risicobeperkende maatregelen genomen moeten worden.

Maak werknemers voortdurend bewust van de effecten van blootstelling en moedig hen aan om vroegtijdige symptomen te melden. Persoonlijke beschermingsmiddelen mogen alleen als laatste redmiddel worden gebruikt, nadat alle mogelijke technische oplossingen zijn uitgeput. Als ze gebruikt worden, zorg er dan voor dat de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen voorhanden zijn. Voor PAKs is het ook mogelijk om de lichaamsbelasting te monitoren door biomonitoring uit te voeren, indien van toepassing volgens de nationale wetgeving.

Referenties: CDC, IARC, IA-onderzoeksrapport