Naar schatting worden tot 700.000 werknemers in de EU blootgesteld aan oximes. Oximen worden gebruikt in vloeibare verven en coatings (waar ze fungeren als anti-huidmiddel) en in sommige soorten afdichtmiddelen op basis van silaan. Omdat ze vluchtig zijn, is de belangrijkste blootstellingsroute inademing.
Oximen beschrijven een stoffenfamilie. De oximes methylethylketoxime of 2-butanonoxime (MEKO) en acetonoxime die worden gebruikt in verven, vernissen en afdichtmiddelen zijn geclassificeerd als kankerverwekkende stoffen van categorie 1B volgens de CLP-verordening. MEKO is verder geclassificeerd voor specifieke doelorgaantoxiciteit met effecten op de bovenste luchtwegen (STOT SE 1, H370) en het bloedsysteem (STOT RE 2, H373) bij langdurige of herhaalde blootstelling. Vergelijkbare effecten op het bloedsysteem zijn waargenomen voor acetonoxime en andere oximes.
Waar komen risico’s voor?
Beroepsmatige blootstelling doet zich voornamelijk voor tijdens de applicatiefase van vloeibare verven en coatings wanneer de oplosmiddelen verdampen. Gewoonlijk vindt het aanbrengen van verven en coatings plaats in het gezichtsveld van de werknemer, dat zich in de ademzone bevindt, zodat de blootstelling aan dampen hoog is. In het geval van oxime-afgevende silanen komen er voortdurend oximen vrij tijdens de uithardingsfase totdat de afdichtmiddelen volledig zijn uitgehard. Hoge blootstellingen kunnen worden verwacht in de verf- en laksector en bij het spuiten en schilderen van motorvoertuigen. De beroepen met een hoog risico op blootstelling aan oxime zijn dan ook schilders, autospuiters (bij het spuiten), maar ook loodgieters en installateurs bij het gebruik van oximeafgevende kitten. Bovendien kunnen andere beroepen een risico lopen wanneer ze werkplekken betreden waar eerder oximehoudende producten zijn gebruikt en nog steeds verdampen.
Meer over de stof
Oximen zijn kleurloze, vluchtige vloeistoffen met een aromatische geur. De meest gebruikte oximes zijn 2-butanonoxime (MEKO), acetonoxime, 2-pentanonoxime (MPKO) en 4-methypentanonoxime (MIBKO). Ze worden echter bijna nooit in pure vorm gebruikt, maar in lage concentraties (meestal < 1%) als antihuidmiddelen in (meestal alkyl)verven en coatings, of in gebonden vorm in oxime-afgevende silaankitten.
Gevaren die kunnen optreden
Er zijn tot nu toe geen epidemiologische gegevens over toxicologische effecten van oximes bij mensen beschikbaar. In dierstudies zijn de belangrijkste doelorganen de lever, milt en bloedsomloop, na orale of inhalatoire blootstelling aan oximes. Daarnaast werden voor MEKO voorbijgaande narcotische effecten en irritatie van de huid waargenomen. Opgemerkt moet worden dat na dermale blootstelling aan MEKO allergische huidreacties mogelijk zijn. Tot op heden zijn alleen MEKO en acetonoxime geharmoniseerd als Carc. 1B (vermoedelijk kankerverwekkend voor de mens). Voor MPKO, MIBKO en cyclohexanonoxime, die worden gebruikt als alternatieve oximes voor MEKO en acetonoxime, zijn er tot op heden geen overeenkomstige gegevens die een CLH-classificatie als kankerverwekkend zouden rechtvaardigen. Na inademing van MEKO ontwikkelden dieren leverkanker en de enzymatische route kan ook bij mensen worden verondersteld.
Momenteel ontbreekt bewijs voor leverkanker bij mensen op basis van blootstelling aan MEKO en een mogelijke latentieperiode.
Wat u kunt doen
De meest effectieve manier om blootstelling en mogelijke leverkanker te voorkomen is substitutie door veiligere, oximevrije alternatieven. Voor oximen in verven en vernissen kunnen alternatieve verfsystemen een optie zijn, zoals verven op waterbasis en acryl- of polyurethaansystemen (PU). Er zijn alternatieve antihuidmiddelen voor verven op basis van oplosmiddelen op de markt die amineverbindingen bevatten. Voor siliconenkitten zijn er oxidatievrije alternatieven beschikbaar in de vorm van acetoxy-, benzamide-, amine-, alkoxy- en lactaatestersystemen. Siliconenkitten met een alternatieve basis (bijvoorbeeld polyurethaan of Silane Terminated Polymer (STP)) zijn ook toepasbaar. Wanneer substitutie van oximes niet mogelijk is en het gebruik van oximes niet kan worden vermeden, moeten maatregelen worden genomen om de blootstelling te verminderen. De meest effectieve manier om blootstelling te vermijden is het ontwikkelen en gebruiken van gesloten systemen. Als dit niet mogelijk is, moeten technische maatregelen zoals effectieve plaatselijke afzuiging of goede ventilatie van de werkplek en controle op hun effectiviteit worden geïmplementeerd om ervoor te zorgen dat blootstelling aan dampen met oximes uit verven of hechtmiddelen zoveel als technisch mogelijk is, wordt beperkt.
Voer regelmatig blootstellingsbeoordelingen uit om te controleren of uw beschermende maatregelen effectief zijn of dat verdere acties moeten worden ondernomen. Werknemers moeten zich bewust zijn van de mogelijke effecten van blootstelling en moeten regelmatig worden getraind in de controlemaatregelen die nodig zijn voor het veilig werken met oximes om blootstelling te voorkomen. Ze moeten worden aangemoedigd om vroegtijdige symptomen zoals duizeligheid, huidirritatie en huidallergieën te melden. Het inschakelen van een bedrijfsarts wordt aanbevolen. Train werknemers bovendien in effectieve hygiënemaatregelen.
Zorg ervoor dat werknemers indien nodig over geschikte persoonlijke beschermingsmiddelen beschikken, zoals beschermende kleding en handschoenen. Persoonlijke beschermingsmiddelen (PPE) mogen alleen als laatste redmiddel worden gebruikt en alleen tijdelijk, nadat de mogelijke technische oplossingen zijn uitgeput. Als herbruikbare persoonlijke beschermingsmiddelen (PPE) worden gebruikt, zorg er dan voor dat ze op de voorziene manier worden verwijderd (ademhalingsuitrusting als laatste redmiddel), regelmatig worden gereinigd en zodanig worden opgeslagen dat verontreiniging wordt voorkomen.
Referenties: BAuA, CLP, BG BAU
