Emissie van procesgegenereerde kankerverwekkende stoffen bij verbranding

De meeste gevaarlijke stoffen zijn geëtiketteerd en geïdentificeerd, maar er zijn ook kankerverwekkende stoffen die ontstaan als bijproduct tijdens een werkproces, de zogenaamde procesgegenereerde kankerverwekkende stoffen (PGC’s).
Omdat PGC’s meestal niet worden geëtiketteerd en niet worden genoemd in veiligheidsinformatiebladen, hebben deze PGC’s speciale aandacht nodig in de arbo-praktijk, omdat miljoenen werknemers in Europa dagelijks worden blootgesteld aan PGC’s.

Een van de processen waarbij PGC’s vrijkomen is verbranding. Verbranding is de reactie tussen een brandstof en oxidatiemiddel waarbij warmte vrijkomt. Tijdens de verbranding ontstaan nieuwe chemische stoffen uit de brandstof en de oxidant, waardoor uitlaatgassen ontstaan. Op het werk komen bij verbranding kankerverwekkende (en andere gevaarlijke) stoffen vrij die een gevaar vormen voor werknemers. Voorbeelden van werksituaties waarin blootstelling aan kankerverwekkende stoffen door verbranding optreedt, zijn lassen (lasrook) of het inademen van dieseluitlaatgassen.

Welke activiteiten leiden tot emissie?

Dampen worden gevormd wanneer een metaal of ander materiaal wordt verhit en de dampen ervan condenseren tot zeer fijne deeltjes in de lucht. Deze dampen kunnen vrijkomen bij het lassen, smelten, verhitten, verbranden, solderen en uitharden van materiaal. Een werkende motor stoot koolstofverbindingen en vele andere chemische verbindingen uit die kankerverwekkende stoffen bevatten, maar toch kan blootstelling plaatsvinden wanneer de motor uit staat in ruimtes met geen of weinig ventilatie.

Waar komen risico’s voor?

Verbrandingsprocessen vinden plaats in een grote verscheidenheid aan industrieën zoals metaalverwerking, bouw, scheepswerven en transport. Blootstelling aan motoruitlaatgassen vindt plaats in beroepen zoals monteurs in busgarages en truckterminals, vrachtwagenchauffeurs, brandweerlieden, bouwvakkers, vorkheftruckbestuurders, mensen die werken met vaste krachtbronnen zoals compressoren, generatoren, werknemers die schepen of vliegtuigen laden en lossen, werknemers in de olie- en gasindustrie en werknemers in tolhuisjes.

Hoeveel werknemers zijn blootgesteld?

Naar schatting 3,6 miljoen werknemers in Europa worden blootgesteld aan uitlaatgassen van dieselmotoren. Verder worden miljoenen werknemers in de EU blootgesteld aan dampen die kankerverwekkende metalen bevatten zoals lood, beryllium, cadmium en nikkel. Blootstelling aan chroom VI vindt plaats bij het lassen van roestvrij staal, non-ferro legeringen, chromaatcoatings en sommige lastoevoegmaterialen. Het aantal werknemers in de EU dat wordt blootgesteld aan chroom VI wordt geschat op 900.000. Het lassen van (metaal)coatings en residuen, zoals cadmiumbeplating en plastic coatings, kan ook leiden tot de uitstoot van giftige dampen.

Factoren die de blootstelling beïnvloeden

Factoren die van invloed zijn op de blootstelling van werknemers aan verbrandingsgassen zijn het type proces, de samenstelling van het materiaal dat wordt verbrand, de werkomgeving (open ruimte of besloten ruimte), het type ventilatievoorzieningen (mechanisch of lokaal) en de werkpraktijken.

Effecten op de gezondheid

De bron van het materiaal dat wordt verbrand, bepaalt het type rook en dus het gezondheidseffect. Stoffen die het risico op kanker verhogen zijn chroom (long); een hoger risico op kanker wordt vermoed voor nikkel (long, neus), cadmium (long, nieren, prostaat), lood (long, maag en urineblaas), beryllium (long). Ga voor gedetailleerde informatie over gezondheidseffecten voor specifieke kankerverwekkende metalen en materialen naar de factsheets voor individuele stoffen op de website: Dieselemissie en Welding fumes.

Wat moet ik doen?

• Verbrandingsgassen worden meestal niet als gevaarlijk voor de menselijke gezondheid beschouwd, dus moet er extra aandacht worden besteed aan deze stoffen en aan maatregelen om de blootstelling te beperken. Net als voor elke andere chemische stof moet er een risicobeoordeling worden uitgevoerd voor de blootstelling van employees aan verbrandingsgassen (bijv. dieselemissie of lasrook). Stel bijvoorbeeld de volgende vragen: komen er dampen vrij in afgesloten werkruimten? Zijn er maatregelen genomen om de blootstelling te verminderen? Rapporteren werknemers geïrriteerde ogen of longen?
• De beste oplossing is om de rook zo dicht mogelijk bij de bron te minimaliseren door het werk anders te ontwerpen en de gebruikte technieken en materialen te heroverwegen, bijvoorbeeld een afgezogen lastoorts. Als dat niet werkt, moet de emissie worden beheerst in de directe omgeving van de bron, bijvoorbeeld door gebruik te maken van plaatselijke afzuigventilatiesystemen. Op https://www.dustfreeworking.tno.nl/ is een verscheidenheid aan goede hulpmiddelen voor rookafzuiging aanwezig .
• Ademhalingsbeschermingsmiddelen die ontworpen zijn om de drager te beschermen tegen het inademen van schadelijk stof, rook, dampen of gassen, mogen alleen als laatste redmiddel worden gebruikt.